هر تشکیلاتی که داعیه پرداختن به مسائل سینمای ایران را دارد نیازمند فراهم ساختن مقدمات لازم برای واقعیت بخشیدن به این داعیه است. “شورای عالی سینمای ایران” چنانکه از نامش پیداست چنین داعیه ای را دارد. برای سینمای ایران که با انباشت سوء سیاست های چند دهه ای روبرو است، “بازتاسیس” این شورا (۱) می تواند در حد خود به کاهش بار منفی چنین سیاستهائی کمک کند. اما ترکیب اعضای شورای کنونی – بدون تشکیک در کارآمدی فردی آنان در این جا و درطول تمام این نوشته- آیا نمایندگی و توانائی لازم را برای طرح و حل مشکلات سینمای ایران دارد؟
سینمای ایران با همه ی ضعف ها در عرصه حرفه ای دارای تشکل های صنفی و فرهنگی در سه شاخه سینمای داستانی (اکران)، مستند و انیمیشن است. در میان مجموعه این تشکل ها – که تعدادشان به حدود سی و پنج می رسد – برخی را می توان به عنوان “تشکل های موثر بر جریان سینمای ایران” شناسائی کرد. تشکل های تهیه کنندگی(که اکنون سه تشکل همراه و یک تشکل جداست)، تشکل های صنفی، کارگردانی، فیلمنامه نویسی، سینما داران، تشکل پخش کنندگان(توزیع)، دو تشکل صنفی مستند سازان، یک تشکل صنفی انیمیشن سازی، و یک تشکل کارگردانان فیلم کوتاه را می توان از این دست دانست. پس از تشکل های صنفی نوبت به تشکل های فرهنگی چون “انجمن دفاع مقدس”، انجمن سینماگران مستقل و انجمن های فرهنگی دیگر می رسد. باید انتظار داشت نماینده بنیاد سینمائی فارابی، مرکز گسترش سینمای مستند و انجمن سینمای جوان ( که جضور دولت را در سینمای داستانی، مستند و فیلم کوتاه پشتیبانی می کنند) هم در ترکیب این شورا دیده شوند. همان اندازه که حضور معاون سینمائی در شورا نباید نافی حضور نمایندگان همین معاونت در شاخه سینمای داستانی و مستند و فیلم کوتاه باشد، حضور نمایندگان اصناف موثر در جریان سینمای ایران نیز نمی تواند نافی حضور نماینده خانه سینما (که تشکل کلان صنفی سینمای ایران را نمایندگی می کند) باشد.
افزون بر این تردیدی نیست که حضور اشخاص حقیقی با تجربه بیرون از تشکل های حقوقی هم می تواند بسیار در سنجیدگی تصمیمات شورا موثر باشد. این که سهم هر یک از طرفین دولتی و بخش خصوصی در دعوت از این اشخاص چه میزان باشد خود موضوع بحث است. وقتی چنین ترکیب کاملی از شورا شکل گرفت می توان راجع به حوزه های متفاوت سینما به چیدمان خردتری از همین ذی نفعان و ذیحقان حاضر در شورا رسید تا بحث در هریک از حوزه های متفاوت سینما به راهکارهای عملی برسد. هنگامی که این آرزوها در شورا واقعیت پیدا کرد می توان گفت شورا به “کف اعتبار لازم” برای داشتن نام “شورای عالی دولت در سینما” رسیده است، اما هنوز تا رسیدن به “شورای عالی سینمای ایران” جای چند نیروی موثر و بزرگ دیگر خالی است. نیروهای موثر بر سینمای ایران تنها نیروهائی نیستند که زیر چتر دولت فعالیت می کنند. اگر مدیریت دولتی سینما بخواهد به مفهوم “شورای عالی سیتمای ایران” واقعیت ببخشد باید برای نماینده “تلویزیون”، “حوزه هنری” (بنیاد مستضعفان) و “بخش عمومی” (شهرداری ها) هم در شورا جایگاهی در نظر بگیرد.
این که نمایندگان نیروهای یادشده به این شورا بیایند یا نیایند، با به مصوبات شورا پای بند باشند یا نباشند از اختیارات آنان و به تصمیم آنان بستگی دارد. مهم این است که مدیریت دولتی بتواند برای نخستین بار حداقل چشم اندازی از شورای عالی سینما را رسم کند که تجسمی از شورای عالی سینمای ایران یا در اصل “مجلس ملی سینمای ایران” باشد.
این موضوع در گرو این نکته ای اساسی است که اعضای شورائی که قرار است به سینمای ایران بپردازد نمی تواند تنها از اعضای انتصابی از سوی معاونت سینمائی، نهادهای حکومتی و بخش عمومی باشد. شورا وقتی به حقانیت جامع می رسد که نمایندگان تشکل های بخش خصوصی یاد شده در شورا حضور داشته باشند.
اما شورای عالی کنونی به علت غیبت نمایندگان سینمای ایران، حتی از ترکیب شورای عالی ده سال پیش همین معاونت هم ضعیف تر است.
این موضوع به انتصاب اعضای شورا توسط معاون سینمائی در حوزه عملکرد دولت برمی گردد که اعضای سینمائی شورا را به گروهی از نزدیکان معاون سینمائی محدود ساخته و شورا را به “شورای یاران معاون سینمائی” تبدیل و دچار تنزل اعتبار کرده است.
به همین علت هم به راحتی می توان تصور کرد که با تغییر معاون سینمائی، ترکیب اعضای کنونی شورا به کلی تغییر کند.
موضوع به همین جا پایان نمی پذیرد چون فقدان حضور نمایندگان سینمای ایران مانع طرح بسیاری از مشکلات سینمای ایران می شود و فقدان اطلاعات لازم می تواند اعضای شورا را به تولید سوء سیاست های تازه ای در سینمای ایران بکشاند و شورا را به ابزار رانت سازی و رانت بری در سینما بدل کند و موجب عمیق تر شدن ورشکستگی سینما شود.
از طرفی شورای خالی از نمایندگان جامع سینمای ایران و اتکا شورا تا این اندازه به سلیقه فردی سرمشق بدی است برای مدیران تلویزیون و بخش عمومی که آنان هم به شیوه مدیریت گسسته از نمایندگان بخش خصوصی سینما ادامه دهند و آسیب این نوع مدیریت در سینما ادامه یابد.
ای کاش رئیس حمهور، هزینه کردن مقام قوه مجریه در سینما، و هیئت دولت نیز، واگذاری اختیار قانونی خود در سینما را به شورا، در گرو رسیدن شورا به حداقلی از حقانیت تشکیلاتی در این نهاد و تضمین حضور حداقلی از نمایندگان بخش های اساسی سینمای ایران می کردند.
اکنون با معاون سینمائی است که با دعوت از نمایندگان تشکل های صنفی/ فرهنگی موثر در سینما،شورا را به حداقلی از “حقانیت” و “اعتبار” ممکن برساند و با رفع این نقیصه، شورای کنونی را دستکم به شورای عالی دولت در سینما بدل سازد.( ۳و۲)
ابراهیم مختاری – ۱۱/۱۱/۸۹
———————
۱- شورائی با همین نام و در همین معاونت، نخستین بار توسط روانشاد “سیف الله داد” تاسیس شد.
۲- این نسخه با نسخه ۴/۱۰/۸۹ اندکی تفاوت دارد.
۳- چاپ در: روزنامه بانی فیلم – سه شنبه ۱۲ بهمن ۸۹
همشهری ماه – ص – بهمن ۸۹